سید حیدر محمدی درباره اقدامات سازمان غذا و دارو در حوزه سلامت غذا، از تعیین حدود ۱۷ هزار مورد حداکثر میزان باقی‌مانده آفت‌کش‌ها از محصولات خام کشاورزی و دامی (MRLS) خبر داد و گفت: این حدود بر اساس فهرست سموم ثبت شده یا توصیه شده در کشور و با توجه به سرانه مصرف مواد غذایی مردم ایران محاسبه شده است. به عنوان مثال سرانه مصرف پرتقال در کشور ممکن است روزانه یک عدد باشد، اما در کشور دیگری افراد هفته‌ای یک پرتقال مصرف کنند. در نتیجه حداکثر میزان باقی‌مانده آفت کش در دو کشور می‌تواند متفاوت باشد. تعیین این حدود ضمن رعایت حقوق مصرف کنندگان از نظر ایمنی و سلامت مواد غذایی دریافتی، موجب تسهیل در واردات محصولات غذایی نیز می‌شود. در خصوص صادرات محصولات غذایی به دیگر کشورها هم صادر کنندگان باید به استانداردهای کشور مقصد توجه داشته باشند تا ضمن رعایت الزامات مربوطه جایگاه کشور در بازارهای بین‌المللی مستحکم‌تر شود.

بررسی میدانی سلامت ۴۳ نوع از محصولات خام کشاورزی

محمدی ادامه داد: سازمان غذا و دارو نسبت به بررسی وضعیت سلامت و ایمنی محصولات خام کشاورزی هر سال طبق برنامه مدون از میادین میوه و تره بار در کل کشور نمونه‌برداری آزمون باقی‌مانده آفت کش‌ها، نیترات و فلزات سنگین را انجام می‌دهد. پایش محصولات کشاورزی از سال ۱۳۹۳ با هفت محصول آغاز شده است و در سال ۱۴۰۱، با پایش ۴۳ نوع محصول و حدود ۳۰ هزار نمونه در کشور که مورد بررسی و کنترل قرار می‌گیرند و با بررسی حدود ۲۰۰ نوع آفت کش در آن‌ها، ادامه دارد.

تقلبِ زیاد در ادویه‌ها

محمدی گفت: تقلب های غذایی در دنیا بحث بزرگی است. به‌طوریکه یکی از جلسات اجلاس سالیانه سازمان جهانی بهداشت صرفاً درباره تقلب ها است که بیشتر هم در حوزه دارو و غذا است. البته بحث تقلب ها در حوزه دارو بسیار خطرناکتر است. زیرا گیرنده دارو بیماری است که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارد. در عین حال در حوزه تقلب های غذا هم تنوع بالایی داریم که معمولاً باهدف سودجویی بوده و زیاد دیده می‌شود. در کشورمان هم می‌توان این موضوع را مشاهده کرد. باید توجه کرد که در مواد غذایی از طریق ظاهر، بو و مزه امکان تشخیص تقلب ها وجود دارد، اما در فرآورده‌های دارویی باید آزمایش انجام دهیم.

وی افزود: تقلب های غذایی می‌تواند در مواد اولیه استفاده شده، مواد نگهدارنده و ... انجام شود. به عنوان مثال استفاده نکردن صحیح از مواد نگهدارنده سبب می‌شود وقتی محصول به دست مشتری می‌رسد فاسد شده باشد. البته در برخی موارد نیز آلودگی ظاهری را از روی محصول پاک می‌کنند. به عنوان مثال کپک پنیر را برداشته و دوباره استفاده می‌کنند. در آبلیمو نیز زیاد اتفاق می‌افتد که آبلیموهای سنتتیک غیر مجاز به کار می‌برند یا رنگ غیر مجاز سبز یا پالپ تقلبی در آن می‌زنند. همچنین در حوزه استفاده از رنگ‌های خوراکی در قنادی‌ها و کیک‌سازی‌ها باید از رنگ‌های مجاز استفاده شود. در حالیکه ممکن است برخی از رنگ‌های غیر مجاز نیز استفاده کنند. در عین حال یکی از مواردی که تقلب در آن زیاد دیده می‌شود در حوزه ادویه‌ها و رنگ‌های آن است. مانند زعفران که البته تقلب در آن در کشورمان بسیار کم است. در حالیکه در خارج از کشور میزان تقلب های زعفران بسیار بالاست.

مقابله سازمان غذا و دارو با تقلب ها

محمدی با بیان اینکه علت بروز تقلب ها نیاز بازار است، گفت: از آنجا که بازار نیاز دارد، برخی سودجویان به سمت تقلب می‌روند. سازمان غذا و دارو در راستای مقابله با تقلب ها اقداماتی انجام داده است. در مرحله نخست اعلام کردیم که هفت قلم از محصولات را در سطح عرضه نمونه برداری کنیم. در همه استان‌ها این موارد بررسی می‌شوند و در حال حاضر پایش فرآورده‌ها در سطح عرضه بر روی ۳۰ محصول در حال انجام است.

وی ادامه داد: در نتیجه در سطح عرضه ارزیابی‌های میدانی و نمونه‌برداری انجام می‌شود. همچنین ممکن است درباره یک فرآورده شکایتی مطرح شود که در این زمینه بررسی‌ها و تست‌های لازم را انجام می‌دهیم و در صورت وجود تقلب در محصول یا مغایرت با استانداردهای آن، در سطح عرضه پیگیری کرده و در صورت اثبات تقلب، طیف گسترده تری از محصول را بررسی می‌کنیم. به عنوان مثال تولیدکننده مدعی می‌شود که همبرگر ۵۰ درصد گوشت تولید می‌کند. حال ما بررسی می‌کنیم که آیا در سطح عرضه هم گوشت مورد استفاده در محصول ۵۰ درصد است یا اینکه ۱۰ درصد گوشت استفاده کرده و بقیه را سویا ریخته است؟ البته این‌ موارد نوعی تقلب شناسی است که آسیب‌زا نیست. زیرا تولیدکننده به‌جای گوشت از سویا استفاده کرده است، اما در جایی این تقلب ها آسیب‌زا هستند. به عنوان مثال در برخی محصولات رنگ مصنوعی استفاده می‌شود که آسیب‌زاست.

محمدی با بیان اینکه این تقلب ها می‌تواند بیماری‌زا باشد، گفت: بسیاری از بیماری‌ها مانند سرطان‌ها می‌تواند به دلیل بی توجهی به استانداردها و میزان شاخص‌های آلاینده‌ها در مواد غذایی باشد که نسبت به آن توجه نشده است.

نحوه شناسایی تقلب ها

رئیس سازمان غذا و دارو تاکید کرد: در حال حاضر تمام مواد غذایی صادراتی و وارداتی‌مان باید مورد آزمایش و بررسی قرار گیرند که این اقدام انجام می‌شود و در بازار هم فعلاً در حال بررسی و پایش محصولات هستیم. در عین حال ممکن است شکایت های غذایی مطرح شود که این موارد را هم پیگیری می‌کنیم.

محمدی با بیان اینکه سازمان غذا و دارو بر اساس قانون و مقررات فرآورده‌های خوراکی، آشامیدنی و آرایشی بهداشتی مصوب ۱۳۴۶ مکلف به نظارت بر سلامت این فرآورده‌هاست گفت: همچنین بر اساس قانون تشکیل وزارت بهداشت موظفیم استانداردهای این فرآورده‌ها را هم تدوین کنیم. به عنوان مثال در محصولی مانند رب گوجه فرنگی باید بررسی کنیم که از مواد نگهدارنده ممنوعه در آن استفاده نشده باشد. اگر وقتی در رب را باز می‌کنید، سیاه شده باشد یا نگهدارنده ندارد یا نگهدارنده غیر مجاز در آن استفاده شده است. همچنین در زمینه بافت‌های غیر مجازی که ممکن است در گوشت‌های همبرگر و ... باشد نیز بررسی‌ها انجام می‌شود یا بررسی نمک‌های خوراکی و تشخیص ناخالصی و تقلب در ساخت و تصفیه نمک خوراکی یکی از اقداماتی است که بررسی می‌شود. همه این استانداردها موجود است و موارد تقلب را تشخیص می‌دهیم.

وی ادامه داد: در حال حاضر یکی از مشکلاتی که داریم موضوع استفاده از نمک‌های سنتی تصفیه نشده یا همان کوبشی است که به شدت آلودگی شیمیایی و میزان آلاینده‌ها در آن زیاد است. هرچند که میزان مواد معدنی این نمک‌ها بیشتر است، اما به شرطی قابلیت مصرف دارند که تصفیه شوند، املاح مجازشان باقی بماند و املاح غیر مجاز آن حذف شود، بسیاری از رنگ‌هایی که در نمک‌ها می‌بینید به دلیل وجود این املاح است. همچنین در زمینه تقلب های نوشیدنی‌ها مشاهده می‌شود که به آن‌ها رنگ مصنوعی اضافه می‌کنند که به جای رنگ طبیعی از رنگ‌های مصنوعی استفاده شده که می‌تواند آسیب جدی به مصرف‌کننده برساند.

نحوه نظارت بر تولید مواد غذایی در کشور

وی درباره نظارت بر تولید محصولات غذایی در کشور نیز گفت: ما در کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولید کننده مواد غذایی مسئول فنی داریم که مسئول فنی باید بر کل فرآیند تولید، بسته‌بندی محصول، سلامت مواد اولیه و محصول نهایی نظارت کند. بنابراین برخی از این موارد را به مسئولان فنی تفویض کرده‌ایم و در عین حال معاونت‌های غذا و داروی دانشگاه‌های علوم پزشکی هم نظارت می‌کنند.

محمدی با بیان اینکه پایش فرآورده‌های غذایی در سطح عرضه هر سه ماه یکبار از سوی سازمان غذا و دارو و بر اساس برنامه تعیین شده انجام می‌شود، گفت: در سال جاری بالغ بر ۳۰ هزار نمونه فرآورده،

نمونه برداری و آزمایش شد. همچنین پایش اسیدهای چرب ترانس در روغن‌های خوراکی یکی از برنامه‌های ادواری سازمان غذا و دارو است که انجام می‌شود. پایش میزان اشباعیت در روغن‌های مصرفی در قنادی‌ها و فرآورده‌های آردی نیز انجام می‌شود. البته نظارت بر مصرف روغن در قنادی‌ها بر عهده مرکز سلامت محیط و کار در معاونت بهداشتی وزارت بهداشت و بررسی فرآورده‌های بسته‌بندی و فرآوری شده با سازمان غذا و دارو است. در عین حال سازمان غذا و دارو در حوزه غذا پنج فرآورده پر مصرف حاوی، نمک و قندهای ساده با هدف کاهش میزان آن‌ها در فرمولاسیون را مورد پایش قرار داده است.

وی همچنین در ادامه صحبت‌هایش با اشاره به غنی‌سازی مواد غذایی با ویتامین‌ها، در زمینه تامین امنیت غذایی و تغذیه گفت: به عنوان مثال غنی‌سازی با ریز مغذی‌هایی که کمبودشان در جامعه وجود دارد، انجام شده است. مانند غنی‌سازی مواد غذایی با ویتامین D و غنی‌سازی آرد نانوایی‌ها با آهن و اسیدفولیک که انجام می‌شود. نمونه‌برداری که از آرد نانوایی‌ها را نیز برای بررسی ایمنی آن‌ها و میزان آهن و اسید فولیک‌شان، انجام می‌دهیم. در حوزه محصولات عملگرا مثل پروبیوتیک و بحث حلال در حوزه ژلاتین و پاستیل‌ها نیز محصولات مورد بررسی و آزمایش قرار می‌گیرند.

رئیس سازمان غذا و دارو تاکید کرد: در حال حاضر یک سند جامع سلامت غذا در حال ابلاغ است که بر اساس آن تامین ایمنی غذا و محصولات مورد پایش، بر عهده سازمان غذا و دارو است.